Οι New York Times φιλοξένησαν στην ιστοσελίδα τους ένα πολυσέλιδο άρθρο για τον φυσικό Τζόφρεϊ Ουέστ και την προσπάθειά του να ερμηνεύσει την ανθρώπινη δραστηριότητα στις πόλεις με καθαρά αριθμητικούς και φυσικούς όρους, οι οποίοι όμως συχνά είναι πολύ έκδηλοι των πραγματικών τάσεων. Στα πλαίσια αυτά, ο Ουέστ αναφέρεται και στον ενεργειακό τομέα, κάνοντας κάποιες πολύ εντυπωσιακές επισημάνσεις για το είδος της ζωής που ζούμε.
Ξεκινά μεταφράζοντας την ανθρώπινη ζωή σε watt: «Ένας άνθρωπος σε ακινησία καταναλώνει 90 watt. Αυτή είναι η ενέργεια που χρειάζεστε απλά και μόνο για να κάθεστε. Αν ήσασταν ένας κυνηγός-συλλέκτης στον Αμαζόνιο, τότε θα χρειαζόσασταν 250 watts, ώστε να μπορείτε να τρέχετε και να εντοπίζετε την τροφή. Στις ΗΠΑ όμως, αν προσθέσουμε όλες τις θερμίδες και την ενέργεια που χρειάζεται για τους υπολογιστές και τα κλιματιστικά κτλ, τότε προκύπτει ένας δυσθεώρητος αριθμός: 11.000 watts. Ρωτήστε τον εαυτό σας, ποιο ζώο χρειάζεται 11.000 watts για να ζήσει; Θα ανακαλύψετε ότι έχουμε δημιουργήσει έναν τρόπο ζωής, στον οποίο ο καθένας μας χρειάζεται περισσότερη ενέργεια από την γαλάζια φάλαινα, το μεγαλύτερο ζώο στον κόσμο.
Αυτός είναι ο λόγος που ο τρόπος ζωής μας δεν είναι αειφόρος. Δεν μπορούμε να έχουμε επτά δισεκατομμύρια γαλάζιες φάλαινες στον πλανήτη. Δεν είναι ξεκάθαρο αν μπορούμε να έχουμε έστω 300 εκατ. γαλάζιες φάλαινες.
Ο ιστορικός Λιούις Μάμφορντ περιγράφει την ανάδειξη της μεγαλούπολης ως «το τελευταίο στάδιο στον κλασσικό κύκλο του πολιτισμού», ο οποίος θα λήξει με «την πλήρη αποσάθρωση και την πτώση». Ο ίδιος ο Ουέστ τείνει να συμφωνήσει με αυτή την απαισιόδοξη άποψη: Αντιμετωπίζει την ανθρώπινη ιστορία ως μια διαρκή ένταση ανάμεσα στην επέκταση και την έλλειψη, ανάμεσα στην διαρκή ανάπτυξη και τις περιορισμένες πρώτες ύλες. «Το μόνο πράγμα που σταματά τις υπερ-γραμμικές αυτές εξισώσεις είναι όταν μας τελειώνει κάτι. Έτσι η ανάπτυξη σταματά και αν δεν αλλάξει κάτι, το σύστημα αρχίζει να καταρρέει».
Πως αποφεύγουμε όμως αυτή τη μοίρα; Μέσω της διαρκούς καινοτομίας. Μόλις μια πρώτη ύλη εξαντλείται, αναγκαζόμαστε να εκμεταλλευτούμε μια νέα. Η Δύση προχώρησε σε μια μακρά σειρά ανακαλύψεων που επιβεβαιώνουν το ιστορικό αυτό μοτίβο, από την ατμομηχανή μέχρι το Διαδίκτυο. «Οι μεγάλες αυτές καινοτομίες άλλαξαν ριζικά τον τρόπο λειτουργίας της κοινωνίας», σημειώνει ο Ουέστ. «Είναι σαν να είμαστε στο χείλος του γκρεμού και ξαφνικά βρίσκουμε κάτι νέο που παράγει πλούτο. Αυτό σημαίνει ότι μπορούμε και πάλι να σκαρφαλώσουμε».
Η απόδραση αυτή όμως είναι μονάχα προσωρινή, καθώς κάθε νέα καινοτομία τελικά οδηγεί σε νέες ελλείψεις. Κόβουμε τα δάση και έτσι οδηγούμαστε στο πετρέλαιο. Μόλις και αυτό τελειώσει, χρησιμοποιούμε ηλεκτρικά αυτοκίνητα, μέχρι να τελειώσει το λίθιο. Αυτό εξηγεί την άποψη του Ουέστ ότι οι πόλεις είναι η απάντηση στο πρόβλημα των… πόλεων. Η αστικοποίηση παρήγαγε μεγάλη οικονομική ανάπτυξη, καθώς και τις ανακαλύψεις εκείνες που της επέτρεψαν να συνεχιστεί.
Σε όλα αυτά όμως υπάρχει μια σοβαρή επιπλοκή. Επειδή ο τρόπος ζωής μας έχει γίνει τόσο απαιτητικός, κάθε νέα πρώτη ύλη εξαντλείται με ταχύτερο ρυθμό. Αυτό σημαίνει πως ο κύκλος της καινοτομίας πρέπει να επιταχύνεται διαρκώς, με μικρότερα διαλείμματα. Το αποτέλεσμα είναι ότι οι πόλεις δεν επιταχύνουν μόνο τον τρόπο ζωής, αλλά και τον ρυθμό με τον οποίο αυτή αλλάζει. «Είναι σαν να τρέχουμε σε έναν διάδρομο γυμναστικής, ο οποίος κινείται όλο και πιο γρήγορα. Στο παρελθόν, είχαμε μια μεγάλη επανάσταση αυτού του είδους κάθε εκατό χρόνια. Τόσα χρειάστηκαν για να φτάσουμε από την ατμομηχανή στον κινητήρα εσωτερικής καύσης. Τώρα πλέον το διάστημα αυτό έχει φτάσει στα 15 έτη και έτσι οι άνθρωποι ζουν πολλαπλές τεχνολογικές επαναστάσεις. Όλα αυτά προέρχονται από τις πόλεις, διότι με την αστικοποίηση βάλαμε τον εαυτό μας σε αυτόν τον διάδρομο γυμναστικής. Ανταλλάξαμε την σταθερότητα με την ανάπτυξη και η ανάπτυξη απαιτεί την αλλαγή».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου